ODPOWIEDŹ CYPRIANA KAMILA N. NIEKTÓRYM OBYWATELOM O STANIE RZECZY NARODOWEJ ZAPYTUJĄCYM
Nie powiem Szanownym Panom, „jak zbawić Polskę?” - dla której nikt nic pierwej nie zrobi, aż się Polska uzdolni do korzystania z okoliczności. I jeśli cokolwiek kto zrobiłby pierwej, wyszłoby na złe. Przypomnę, że jeśliby jaki w Europie naród przez lat 10 wszystko robił za późno lub za wcześnie, uzależniłby się fatalnie od przestrzeni, bo nie miałby czasu. Polski nie rozebrały tylko mocarstwa, ale i Epoka, ale i czas!
Powiem więc Panom, co zrobić DZIŚ?...
Wielkie i bliskie rzeczy dzieją się - nie mamy ambasadorów i floty - mamy opinię - trzeba walnym manifestem ogłosić opinię narodową w sprawach zagajonych, aby przeto uprzedzone były rokowania i rozwiązane ręce pojedyńczym zachodom, i stanęła kontrola. Bez kontroli i steru opinii można być podchwyconym jaką Targowicą-rzezi-galicyjskiej...
Jeśli Sułtan sam walnie rokuje o formacji legionu polskiego, to niech to nie będzie działalnością główną i naczelną, ale naszymi sprawami zagranicznymi uległymi kontroli. W takiej mierze niech legion odpowiada za doniosłość i zacność postawienia chorągwi narodowej jako niezależnego legionu chrześcijańskiego, i niech zyskuje taką moralną wagę, aby nawet w razie wewnętrznej jakiej rzezi-Chrześcijan (która przy niefortunie oręża tureckiego zdarzyć się może) umiał i mógł jako Abd-el-Kader w Damaszku sobie poczynać - ta powinna być legionu powaga i dyplomacja.
Manifest powinien być wystosowany jawnie z uręczeniem jednego posła poznańskiego (z parlamentu Niemiec), jednego z parlamentu Austrii, jednego członka Towarzystwa Rolniczego Warszawskiego, jednego nauczyciela wiejskiego i jednego kmiecia. Ci obywatele, narażając się przeto, mogą za to iść na czasowe wygnanie, jak my, za parę słów wolnych, czyniliśmy. To zrobić trzeba na - co jutro?? - wiedzieć będą jutro.DZIŚ
Życzliwy sługa i brat
Cyprian Kamil Norwid
1877