2804 MEMORIAŁ O MŁODEJ EMIGRACJI
W ODPOWIEDZI NA ZAPYTANIE
SZANOWNEGO P. GAŁĘZOWSKIEGO
Gdyby dzisiaj historia polska się skończyła - to by w niej napisano:
w narodzie tym na koniec trzy postacie zupełne w dopełnieniu swych obowiązków spotykamy:
1. prostych żołnierzy, bo dopięli swojego;
2. poetów, bo dopięli swojego: język ludowy wskrzesili i wyrównali Europie - i przewyższyli ją;
3. familię X. Czartoryskich jako familię, bo ta jako-familia dopięła swojego, przechowała ducha ożywiającego ją.
Zresztą - wszyscy dopinali, ale historia nie liczy do godnych rzeczy zapisania na brązie kart swoich. pia-desideria
Tak by było w historii - gdyby historia polska dzisiaj się zakończyła. Quod scripsi - scripsi.
C.N.
*
O ludzie polskim nie napisałaby historia - bo nie dopiął swojego: umie cierpieć, ale nie wie, kiedy cierpienie w świętą-indygnację zamienić się powinno. Nie wie, kiedy się zniecierpliwić, tak jak lud francuski nie wie, kiedy cierpieć.
Quod scripsi – scripsi.
*
Ażeby umorzyć przyczyny młodej Emigracji, ile te umorzyć wolno Polakowi, zacząć trzeba od tak elementarnych i katechistycznych pojęć, że doprawdy księża* jedni powinni by być w stanie pracę oną przedsięwziąść - a to głównie z powodu, iż nie ma u nas zewnętrznej obowiązującejwładzy i jest tylko wewnętrzna obowiązująca sumienia-świadomość. Wielka to jest siła i wielka władza - ale bardzo powolna i ścisłego na skutki wymagająca uważania
* Jeżeli nie księża, to kapłani....
Tylko edykt władzy ustalonej działa prosto, ostro - bezpośrednio. Władze idealne i wewnętrzne wieczniejsze są - ale powolniejsze.
*
W kwestii tej - kiedy zstąpimy do przyczyn- napotykamy interes człowieka Polaka krzyżujący się z sobą - i tu to jest całe niebezpieczeństwo - cała kwestii subtelność. i
*
Przyczyny bowiem Emigracji-młodej (o ile wolno ją umorzyć) leżą w społeczeństwie polskim - w Narodzie i w Emigracji-starej.
*
Niedojrzałe - a więc fałszywe - pojęcie w Narodzie o Ojczyźnie, jako o czymściś inspirującym tylko, a nie obowiązującym nadaje ową lotność podrywania się za lada echem - za lada wykrzyknikiem. ,
*
Położenie akcentu na wypadkach nadspodziewanych europejskich, na nieprzewidzianych, a nie na - żywienie -rozsiewanie pogłosek o sformowanych już zastępach obrońców Ojczyzny tu lub ówdzie - lotność oną, przygotowaną już w Narodzie, porywa za sobą i wyciąga. trafachpostępkachnadziei kosztemprawdy
*
Te są moralne powody w Narodzie i Emigracji... Pytanie więc zachodzi: czyli samą nagą prawdą życie to narodowe, o ile jest życiem, da się utrzymywać i rozkrzewiać?...
Ja - myślę, że prawda gdyby była bezstronnie i w całej swojej szerokości rozwinięta, wystarczyć może tylko sprawy liche fałszem się nadsztukowywać potrzebują. ,- bo
*
Jeśli więc tę prawdęobosieczną podjąć się godzi, to trzeba by od tego zacząć:-
*
Że Ojczyzna jest to wielkizbiorowyObowiązek --,un devoir collectif...
*
Że Obywatele Ojczyznę składający dzielą się samą naturą rzeczy - bez żadnego prawa nałożonego z góry (bo tego być nie może) - na:
(1) służących Ojczyźnie przez siebie przez człowieka swojego... ,
i (2) na służących człowiekowi przez Ojczyznę bo taki organizm w naturze rzeczy jest - i nie są to kasty - ani stopnie sztuczne - ale prawo wrodzone - ,natura-rerum.
*
Otrzymawszy uznanie tych kategorii które powiadam już w naturze rzeczy, kategorii niezbędnych (bo każdedziałanie organiczne na pewnych stoi kategoriach), trzeba w następstwie przystąpić do rozwinięcia tych kategorycznych obowiązków Obowiązek ów wielki który to Ojczyzną zowiemy, składających... ,- jak- są (ce devoir collectif),
*
Ci, którzy przez Ojczyznę dla człowieka działać obowiązani są to wszyscy w Narodzie Obywatele-posiadacze. Ci - jeżeli u siebie nie otworzą kierunków możebnych dla zatrudnienia użytecznie, to dogoni ich wychodźtwo młode za granicą najrozmaitszymi, często nie obmyślonymi drogi - bo to w naturze-rzeczy leży. są -
A Emigracja jeśli - w najwyższej swej powadze posłów rzeczywistych i posłów z ducha, to jest ludzi powagi zasłużonej i uznanej - nie ostrzeże o tym z góry Całego-Narodu, naturęrzeczy organiczną wykładając - to nie spełni swojego Obywatelskiego powołania i przejdzie na kategorię niższą malkontentów lub konspiratorów, którzy władzy swojej w prawdzie i jawności nie użyli. -
*
Zaprawdę - , że takich rzeczy broszurami się nie dostaje, ale okazaniem Patrycjatu to jest Ojcostwa swego w czynie, to jest w pełnej odezwie do Narodu, wykładającej, o ile kwestia-Narodowa ze społeczną, to jest socjalną, się tu mięsza; możemy to nawet zrobić wyminąwszy kolor rażący polityczny. Jesteśmy w tym silniejsi od Francuzów - możemy otwarcie w tym się orzec. Słowo Księcia jako tych dzieciach i losie ich odpowiadałoby przezacnej siwiźnie Jego i poruszyłoby zaspane w tym względzie siły w kraju. POWIADAM TO PRZED BOGIEM,Pater-patriae o
*
Kiedy to zrobią, będą mieli siłę żądania od drugiej kategorii, ażeby się w zakreślonym naturą-rzeczy obowiązku swoim utrzymała - ale pier nic się nie zrobi, bo trzeba dopełnić obowiązku aby obowiązywaćinnych Co tu piszę - nie piszę publicznie - więc interesu i osobistości nie ma w tym - piszę, bo tak jest. Patres wej, .
*
Jeżeli właściciele posiadaczami tylko będą, to jest obrębem interesów posiadania - własnościmoralnej (to jest przymiotów posiadania przepomną; jeżeli tej nieśmiertelnej prawdy, około której krążą dziś wszystkie społeczeństwa, nie postarają się wcielić w czyn u siebie - prawdy tej, mówię, że od zwożącego mierzw parobka do pracy człowieka uczonego powinien być cały łańcuch prac coraz to idealniejszych zachowany... to i ich posiadanie (bez własności-moralnych do posiadania przywiązanych) ciężarem się stanie i zawadą w następstwie rozwijania się społeczeństw - poza-).
Bo tak jest - wszystko w tę stronę idzie - cały świat... i tego się niczym nie zatrzyma. To się tylko złagodzić i uharmonizować prawdą wcześnie i odważnie zapowiedzianą uda.
*
Eniigracja tu rozkładzie chemicznym ciała-społecznegopostawiona - powinna by swoje spostrzeżenia i uwagi ogłosić narodowi - powinna by powołać do założenia w kraju: w Poznańskiem, w Galicji (na początek) Towarzystwa-Przyjaciół-Pracy ostrzegając, że się jak najuroczyściej zarzeka politycznie w to mięszać - że takie towarzystwa człowieka jedynie na celu mieć powinny, bo inaczej powołania swego nie dopełnią - bo ta naturarzeczy jest. Radząc nawet, aby u Rządu przyzwolenie na takie Towarzystwo-Przyjaciół-Pracy wyrobiono (czym zachowa sobie powagę inicjatywy, a w podejrzenie się nie poda). - przy ,-
*
Takie Towarzystwa-Przyjaciół-Pracy złożone być powinny z właścicieli specjalnie w różnych kierunkach uzdatnionych - choćby tyle, aby sądzić mogli, powinny urządzić sobie kasy i ogłaszać konkursa co pół roku lub co rok. A konkursa w przedmiotach pracy wszelkiej.
Konkurs na sprawozdanie o kopalniach kamienia ciosowego - stosunku ceny - i użytkowaniu możebnym w budownictwie.
Konkurs na sprawozdanie o wypalaniu cegły architektonicznej.
Konkurs na sprawozdanie o sztuce krycia dachów - o płotach - studniach itd.
Konkurs na rozwiązanie natury budynków gospodarskich - domu wiejskiego - śpichlerza - karczmy zajezdnej...
Konkurs na ogrodownictwo.
Konkurs na elementarz plastyczny, postaciowy, ułatwiający rozwinięcie chłopskiego-rozumu w obowiązujących go kierunkach.
Konkurs na elementarną-geodetyczną książkę z rozumu chłopskiego wywiniętą.
Konkurs na elementarną-botanikę z tradycji ludowych wywiniętą. Konkurs na elementarną astronomię z tradycji ludowych klimakterycz-nych wywiniętą.
Konkurs na elementarną mechanikę z chłopskiego rozumu i tradycyjnej-praktyczności ludu wywiniętą.
Konkurs na żywota świętych-polskich - i żywota uczciwe dobrodziejów i przypowieści-uczciwe z życia i prawdy wzięte, a stylem ludowym określone, ze stosownymi obrazkami.* Dość jest spojrzeć na chłopa polskiego i na przepaść między nim a szlachcicem .dość jest zrozumieć że szerokość tej przepaści jest miarą oddalenia powstania narodu - a znajdzie się praca!!!*
*
Już czas na to wszystko - już czas.
Poeci polscy dopełnili swojego, bo powrócili język do źródeł swoich - przestał być samą książką - lud go zrozumie Jeszcze krok, a poeci prze-pełnią swoje powołanie i nie rozgałęzi się w czynie pieśń ich i zagmatwa się wyobraźnia, która wielką jest siłą, jeśli w czas jest sprzeciw-ważona.,czynem.
A jak się tak zgmatwa nie rozgałęzione czynem słowo narodowe - to cóż zostanie?... wszakże słowa to nasza broń ostatnia.
*
Jak się takie Towarzystwa-Przyjaciół-Pracy zorganizują - w życie wejdą - to ruch sprawiedliwy i sprawiedliwe zatrudnienie inteligencji, i nagroda, i czynność posiadaczy - umoralni - zatrudni - do rzeczywistości z marzeń wróci – zmężni - usumienni...
*
Taką dawszy impulsję wewnętrzną w kraju, Emigracja stanie jako Patrycjat wyjdzie ze stanowiska (lubo arcyświętego, ale niewieściego), ze stanowiska sióstrszarych w szpitalu narodowym, a stanie na stanowisku lekarzy takich, jakim Zbawiciel świata był - bo ta jego specjalność była tutaj. ,-
*
Wtedy - tak wewnętrznie zadziaławszy tu sobie, Towarzystwo Cenzorów jakoby zrobi. To Towarzystwo weźnie za podstawę pojęcie nie z żadnego prawa konwencjonalnego, ale z natury-rzeczy to jest z prawa-wiecznego wywiedzione:jury ,
Że Ojczyzna jest to zbiorowy-obowiązek .
Że ten dzieli się albo raczej składa i w naturze-rzeczy z dwóch:sę
z obowiązującego Ojczyznę dla człowieka
i z obowiązującego człowieka dla Ojczyzny.
A wtedy:
każdego przychodzącego na Emigrację zobowiąże i wezwie do sprawozdania i udowodnienia prawdą dla prawdy - dla jakich powodów przystępuje do Ciała-Emigracji?...
Jeżeli ten z promienia swego jednego lub drugiego bezpośrednio wyszedłszy znalazł się w Emigracji - odsunie go od uczestnictwa w kapitule-obowiązującego-miłosierdzia ale go od Emigracji moralnie odsunąć się nie waży. sądzić będą głębokim i surowym sumienia poczuciem.,Jury
Tym sposobem otrzyma się najważniejszy owocniezbędny konieczny - zwłoki nie cierpiący... Owoc z-organizowania poświęcenia i Patriotyzmu czyli podniesienia go do dziesiątej potęgi w skutkachTak jest! już - ,.
Dzisiaj już nie idzie o źródła poświęcenia. Przedwieczny je otworzył prawicą swą - Cherubinów ofiarnych przy źródle tym postawił - idzie tylko o studnię i o wiadro, i o łańcuch wiadro spuszczający, i połączenia ogniw... idzie o z-organizowanie Patriotyzmu, bo Patriotyzm nieorganiczny nie podniesie się, tak jak kość pacierzowa rozsypana na części albo nieorganiczna istota podnieść się nie może.
Taki sąd przysięgłych wygotowawszy zasady swoje z natury pojęća nie z żadnego konwencjonalnego formalnego prawa wywinięte - ogłosi je i od czasu ogłoszenia działać pocznie. Dosyć będzie osądzić dziesięć razy i sąd ogłosić z zezwoleniem na to, albo stosownym przymówieniem, osądzonego - a poczucie w kraju sprawiedliwe skutek wielki odniesie. - , ()
*
To jest tylko szkic-działania, ale powtarzam, że pęd rzeczy jest taki, iż to stanie się - i że kto inny Was zastąpi, jeśli w tym Patrycjat bezstronnie, poważnie i sumiennie w rzeczy Sakramentu-Narodowego w rzeczy najpoważniejszej, jaka jest w narodzie uciśnionym postąpić sobie nie potrafi. ,,
*
A jeżeli schlebiać będą stronie jednej i na drugą tylko zadziałają - jad rozleją- trzeba swoich dopełniać obowiązków, aby obowiązywać Tu jest interes władzy - pracy - i poświęcenia. Cóż nad to ważniejszego?... ...
*
To, co piszę - przed Bogiem piszę - i w tym jest akt że piszę - a kto chce te myśli wziąść i wcielić, daję słowo honoru, że skąd wyszły, zapomnę z radością. Pytanie, jakie mi zrobiłeś, obowiązywało mię, aby odpowiedzieć w całej nagości prawdy - odpowiedziałem,.
Resztę polecam Przedwiecznemu.
C.K.N.