II
[Tekst dla Joanny Kuczyńskiej]
Lubo prawdziwie piękne małżeństwo zazwyczaj odbywa się sposoby, których nie obejmuje możność moja. Panna przyzwoita powinna zakochiwać się w najstarszym synu dziedzica sąsiedniego od tej strony, od której posażne dobra jej graniczą, i to, ile możności, granicą-suchą. Zakochiwanie może mieć miejsce w drugiej połowie maja, gdy natura świeżą zielonością i gdzieniegdzie pierworodnym białym kwiatem jaśnieje. Myślę, że podobać się sobie uprzejmie mogą np. do Świętego Jana, to jest do czasu i pory, w której wiele interesów się ułatwia i spokojniej można już pomyśleć o dalszych krokach zaczepnych.
Narzeczony będzie ze wszech miar uprzedzający i czujny w staraniu się o rękę młodej osoby, która niemniej w całym obyczaju swoim doskonale mu będzie miłą.Nastąpią zaręczyny, a potem bolesne przygotowania przenosin, a nareszcie szlub i wesele. Przysłowie jest wielce rozpowszechnione, iż kto się ożeni, się odmieni... stanie się więc stosownie do przysłowia dla powodów niesłychanie prostych - albowiem na dystanse przedszlubne oboje mogli i musieli przybierać postawy, których natura rzeczywista okazuje się ze zmianą tychże dystansów.
Tak fresk kreślony na kupoli wnętrza i oglądany oczyma widzów na dole stojących, gdyby się im zamiast rysunku mozaiki pod nogi ich podesłał, okazałyby się natychmiast najniespodziewańsze efekta perspektywy. Więc nie: kto się ożeni, odmieni się, ale owszem, okaże się raczej, czym jest! - ale owszem, pierwej był on odmieniony!
Stanie przeto nagle względem siebie dwoje nie znanych sobie osób i będą się dziwić, że rzeczywistość jest zimna, lubo ta rzeczywistość bynajmniej nie jest temu winną, i takąż samą była pierwej.
W tak zawodnym powietrzu najdrobniejsza sprzeczność, która w powietrzu innym byłaby przyczyną urozmaicenia wrażeń, okaże się być zaraz ogromnym zawodem!
Przeczucie takowej zmiany dekoracji będą mieć oboje w miarę, jak do dnia szlubu godziny będą się zbliżały - dlatego nie ufać będą gorączkowo, azali dzień takowy przyjdzie istotnie? i czyli cokolwiek nie przeszkodzi?... Że zaś nic nie przeszkodzi, tedy użyją wynalezionego ku temu środka: to jest, aby natychmiast po szlubie uciec, ile można nagle i kryj orno, ażeby to miało niby charakter wykradzenia i dywersji lub porwania. Tudzież, ażeby po niedługim czasie wracając, postawę mieli zaufaną osób z dawna zażyłych, i ażeby to poszło w zapomnienie, w przedawnienie...
Nie znane sobie dwie osoby poczną się sobie prezentować i wzajemną robić znajomość, co naturalnie że, jako znajomość nowa, nie może być bez stosownej zimnoty i szczegółowych co chwila spostrzeżeń. Podobająż się sobie nawzajem, gdy się poznają z tak prostotliwego i tak szczerego stanowiska? - oto pytanie! Pytanie zaś takowe, właśnie że jest pytaniem, będzie przez swoją niewczesność odpowiedzią... A że nie wyrażoną będzie odpowiedzią, więc uczyni pomiędzy nimi próżnię.
I będzie uczucie omacne, że coś jest... dlatego iż NIC nie ma-i będzie czczość.
Przeto mąż, jako mężczyzna, za słuszne uzna zwalczyć owe coś, radząc, ażeby się rozrywać, i żona będzie zdania, że także trzeba się rozerwać - ale jak się rozerwać?-oto pytanie!
A coś będzie, jak było - nic albowiem nie ma na świecie zatwardzialsze-go jako coś.
Wśród takowego wahania się mąż (jako organizacja doskonalsza, albowiem mężowie są raz na zawsze doskonalsi) wpadnie na istotny pomysł, jak? przełamać coś i rozerwać się. Ale ułomna niewiasty inteligencja powinna swobodne Jegomości pole zostawić do przeprowadzenia, planów, aż nareszcie przypilą nagłe interesa, dla których o świcie bardzo prędko mąż
za ważnymi bardzo interesami musi nagle wyjechać, silnie i najserdeczniej zafrasowaną żonę wtedy uściskawszy.
Kobieta może tymczasem oddać się niekiedy egzercycjom, modlić się za zbawienie duszy męża i na intencje pościć - suszyć w piątki. Przyjaciele męża-zaufani i szczerzy ludzie - doświadczeni - pocieszą go, tylko jedna zawsze zostanie chmura, to jest, że żonie jego (najzdrobnialszym nazywanej imieniem chrzestnym) coś jest na zdrowiu niedobrze... Nareszcie! któż na to co poradzi?-trzeba-ć przyjąć wyroki Przedwiecznego bez szemrania-główna rzecz na tym świecie, aby urządzić interesa. Zaś kiedy już najdroższa żona niedomaga, rozsądek nakazuje przynajmniej Pana domu zdrowie utrzymać.
Kobieta zaś powinna w cichości i pokorze ograniczyć się na kółeczku swoim, i jeżeliby zaczęła pokasływać, może to w egzercycje swe pomieścić. Są, które wcześniej, są, co później ze świata schodzą, wedle widoków Opatrzności, a wtedy stroskani każą robić Włochowi marmurową figurę płaczącą przeraźliwie, żeby stała sobie, płacząc, raz na zawsze. Zaś Włoch ryje napis i nieortograficznie pisze nazwisko z dużym herbem.
Widziałem znalezione w mumii egipskiej płótno egipskie z czasów Faraonów - na płótnie tym jest zacerowana dziura, tak zupełnie, jak dziś po tysiącach lat cerują kobiety!... zupełnie tak samo. To - szczególniejsza!
1866