Internetowy słownik języka Cypriana Norwida
Strona tytułowaZawartość i budowa słownikaSpis skrótówSpis tytułówSłownikTeksty

JAK KORZYSTAĆ
Z INTERNETOWEGO SŁOWNIKA JĘZYKA CYPRIANA NORWIDA?

Internetowy słownik języka Cypriana Norwida zawiera wielostronnie opracowane niemal wszystkie (zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. I) wyrazy pospolite obecne w tekstach Norwida z pełną dokumentacją cytatową. Użytkownik może już korzystać ze wszystkich haseł, choć jeszcze nie każde z nich zawiera wszystkie elementy opisu w ostatecznej postaci. Ze względu na to, że w trakcie trwania prac na Słownikiem sukcesywnie wprowadza się nowe elementy opisu haseł oraz nowe możliwości wyszukiwania przez użytkowników różnorodnych informacji, obecnie artykuły hasłowe są opracowane jeszcze w nierównym stopniu. Jeżeli w przypadku jakiegoś artykułu hasłowego nadal trwają prace redakcyjne i korektorskie, to zaznaczone jest to poprzez umieszczenie informacji „[nieostateczna wersja]”.

Informacji w Słowniku można szukać na dwa sposoby: poprzez wyszukiwanie proste oraz wyszukiwanie zaawansowane.

Wyszukiwanie proste

Wyszukiwanie proste umożliwia odnajdowanie haseł lub grup haseł. Przy takim wyszukiwaniu w liście rozwijanej poprzedzonej nazwą „zasięg wyszukiwania” należy wybrać polecenie „hasła” (jest ono ustawione jako domyślne; polecenia „znaczenia” i „lokalizacje” są aktywne przy wyszukiwaniu zaawansowanym, zob. niżej).

Używając listy rozwijanej u góry ekranu, która zawiera polecenia wyróżnione niżej w kolejnych podpunktach, można wyszukiwać hasła:

  1. zaczynające się na jakąś literę lub ciąg liter, np. a, ab, arcy, anioł itp.;
  2. zawierające dowolny ciąg znaków, np. człow, dom, woln itp.;
  3. kończące się na dowolny ciąg znaków, np. arz, ość, alny itp.;
  4. mające dokładnie jakąś postać, np. aniołek;
  5. mieszczące się w określonym przedziale literowym (od do); wybrane hasła należy połączyć dywizem, np. abstrakcja-abstrakcyjny.

Po wybraniu odpowiedniej komendy z listy rozwijanej oraz wpisaniu w okienku obok wyszukiwanego znaku lub ciągu znaków należy kliknąć przycisk wyświetl (znajdujący się w lewym górnym rogu ekranu). Po lewej stronie pojawi się rezultat wyszukiwania w postaci hasła (wraz z kwalifikacją gramatyczną oraz ewentualnie informacją „[nieostateczna wersja]”) lub listy haseł. Kliknięcie na dane hasło powoduje przejście do konkretnego artykułu hasłowego. Można również użyć przycisku pokaż wszystkie, dzięki któremu na ekranie widoczne będą wszystkie wyszukane artykuły hasłowe jednocześnie. Przycisk wersja do druku umożliwia wydrukowanie wszystkich znalezionych artykułów hasłowych.

Możliwe jest uzyskanie listy a tergo wszystkich haseł lub też haseł wyszukanych według wybranego kryterium. W tym celu należy z listy rozwijanej znajdującej się z prawej strony okienka, w które wpisuje się wyszukiwane hasło, wybrać polecenie a tergo. Standardowo pole to jest puste, co oznacza wyszukiwanie a fronte.

Możliwe jest ponadto uzyskanie podstawowych danych statystycznych dotyczących wybranego zakresu haseł. W tym celu należy kliknąć okienko statystyki znajdujące się na górze ekranu.

Kliknięcie na hasło wyświetlone po lewej stronie ekranu powoduje przejście do artykułu hasłowego, co pozwala uzyskać informacje o znaczeniu wyrazu hasłowego, liczbie jego użyć, ich lokalizacjach, kwalifikatorach gramatycznych i tekstowych itp. (o konstrukcji artykułu hasłowego zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1).

Możliwe jest również odczytanie szerszego kontekstu występowania wyrazu hasłowego w tekstach Norwida. Jeśli numer strony w lokalizacji jest wyświetlony na niebiesko i jest aktywny (ze względów technicznych niedostępne są jeszcze teksty z tomów VI i VII), po kliknięciu na niego ukazuje się (w osobnym oknie) fragment tekstu zawierający wyszukany uprzednio wyraz hasłowy. Wielkość kontekstu odpowiada wielkości fiszki w papierowej kartotece Pracowni Słownika Języka Cypriana Norwida, będącej podstawą Internetowego słownika języka Cypriana Norwida. Możliwe jest jednak rozszerzanie i zawężanie kontekstu. W tym celu należy w poleceniu Pokaż w kontekście [0] wyrazów zamiast ustawionego standardowo „0” wpisać wybraną liczbę i kliknąć przycisk Pokaż. Wówczas wyświetlony zostanie kontekst zawierający wyraz hasłowy wraz z odpowiednią liczbą wyrazów przed nim i za nim. Jeżeli wyraz hasłowy występuje w tekście w postaci zbliżonej do podstawowej i/lub regularnej z punktu widzenia współczesnej fleksji, to jest on wyróżniony na czerwono. Jeżeli ze względu na nieregularności fleksyjne, archaiczność, indywidualne modyfikacje itp. postać tekstowa znacząco odbiega od współczesnego wzorca odmiany i/lub formy podstawowej, nie jest ona wyróżniana, trzeba ją samemu znaleźć w wyświetlonym kontekście.

Wyszukiwanie zaawansowane

Kliknięcie przycisku wyszukiwanie zaawansowane pozwala przejść do bardziej zaawansowanego systemu wyszukiwania, który umożliwia wydobycie z Internetowego słownika języka Cypriana Norwida wielu różnorakich szczegółowych informacji. Poniżej zostaną one wskazane w kolejności zgodnej z ustawieniem poszczególnych okienek wyboru. Każdorazowo po wybraniu określonych poleceń należy kliknąć przycisk Wyświetl. Powrót do ustawień standardowych umożliwia przycisk wyczyść.

Wyszukiwanie zaawansowane jest możliwe tylko wówczas, gdy uprzednio wybierze się jakieś hasło lub zakres haseł. Można to zrobić nie tylko na stronie wyszukiwania podstawowego, lecz także na podstronie wyszukiwania zaawansowanego.

  1. Pierwsze polecenie i pierwsze okienko z listą rozwijaną umożliwiają wyszukanie hipotetycznych neologizmów w całym słowniku lub w wybranej grupie haseł. W liście rozwijanej poprzedzonej nazwą „neologizmy” standardowo pozostawione jest puste pole. Można jednak wybrać tam polecenie wyłącznie – wówczas wyświetlone zostaną jedynie hasła uznane za neologizmy (o zasadach wyodrębniania neologizmów zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.0) lub bez neologizmów – wówczas wyświetlone zostaną jedynie hasła niebędące neologizmami.
  2. Kolejna lista rozwijana umożliwia wyszukiwanie haseł opatrzonych kwalifikatorami gramatycznymi. W tym celu w liście rozwijanej poprzedzonej wyrażeniem „z kwalifikacją gramatyczną” należy wybrać konkretny kwalifikator. Możliwe jest zatem wyszukanie w ten sposób np. czasowników (w liście rozwijalnej należy wybrać Cz) czy też wyrazów nieodmiennych (ndm). (Rozwinięcia wszystkich skrótów zawiera Spis skrótów).

    3. Możliwe jest wyszukiwanie łączące kilka kwalifikatorów gramatycznych. W tym celu po zaznaczeniu jednego kwalifikatora należy na klawiaturze komputera wcisnąć i przytrzymać klawisz Ctrl, a następnie zaznaczyć kolejny kwalifikator. Wybranie w ten sposób np. kwalifikatorów Prz i złoż umożliwia wyszukanie wszystkich przymiotników złożonych.

  3. Kolejna lista rozwijalna umożliwia wyszukiwanie haseł polisemicznych. Standardowo w liście tej, poprzedzonej nazwą „tylko wieloznaczne”, ustawiona jest komenda nie. Wybór tak spowoduje wyświetlenie wyrazów hasłowych mających przynajmniej dwa znaczenia.

    4. UWAGA: Istnieje możliwość łączenia różnych kryteriów wyszukiwania haseł. Do tego celu służy okienko umieszczone z prawej strony listy rozwijalnej poprzedzonej nazwą „z kwalifikacją gramatyczną”. Standardowo jest tam umieszczona komenda lub. Wybranie zamiast niej komendy i pozwala łączyć wyszukiwanie haseł według kwalifikatorów gramatycznych z wyszukiwaniem ich według wszystkich innych kryteriów. Aby wyszukać np. wyłącznie wieloznaczne czasowniki dokonane, należy (przytrzymując klawisz Ctrl) zaznaczyć kwalifikatory Cz oraz dk, wybrać komendę i, a następnie tak w liście poprzedzonej nazwą „tylko wieloznaczne”.

Kolejne elementy, które można wyszukiwać w Internetowym słowniku języka Cypriana Norwida, związane są z opisami znaczeń (na temat zasad i sposobu opisywania znaczeń zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.3).

  1. Kolejne okienko pozwala znaleźć słowa i/lub połączenia wyrazowe wchodzące w skład definicji wyrazów hasłowych. W tym celu należy w polu poprzedzonym nazwą „których definicja zawiera” wpisać poszukiwany element.
  2. Istnieje możliwość wyszukania wyrazów hasłowych uznanych za hipotetyczne neosemantyzmy (na temat zasad kwalifikowania wyrazów jako neosemantyzmy zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.3.e). W tym celu należy w polu poprzedzonym nazwą „będącymi neosemantyzmami” wybrać komendę wyłącznie. Możliwe jest także wybranie komendy bez neosemnatyzmów. Standardowo omawiane pole jest puste.
  3. Następne okienko umożliwia wyszukanie wyrazów hasłowych, których wszystkie użycia znajdują się wyłącznie w tekstach prozatorskich lub poetyckich. W tym celu należy w polu poprzedzonym nazwą „z lokalizacjami: wyłącznie z poezji lub prozy” wybrać komendę prozy (lub poezji).
  4. Można również wyszukiwać wyrazy hasłowe występujące w konkretnym tekście (w przypadku listów – w zbiorze listów zawartym w jednym z tomów Pism wszystkich w wydaniu J.W. Gomulickiego). W tym celu w liście rozwijalnej poprzedzonej nazwą „ze źródła” należy wybrać skrót poszukiwanego tytułu tekstu Norwida. (Rozwinięcia wszystkich skrótów tytułów utworów Norwida zawiera Spis skrótów tytułów).
  5. Możliwe jest wyszukanie użyć wyrazów hasłowych, które pochodzą z rękopisów. W tym celu należy w polu poprzedzonym nazwą „z rękopisów” wybrać tak. Standardowo umieszczone jest tam nie.
  6. Następna lista rozwijalna umożliwia wyszukiwanie wyrazów hasłowych, których użycia znajdują się w określonych typach tekstów (np. mottach, przypisach, didaskaliach, tytułach itp.), a także wyrazów skreślonych, wariantów, użyć metatekstowych. W tym celu z listy rozwijalnej poprzedzonej nazwą „z kwalifikacją tekstową” należy wybrać określony kwalifikator.
  7. Kolejne okienka umożliwiają wyszukiwanie wyrazów hasłowych:
    1. zawierających użycia, w których występują dywizy rozdzielające;
    2. zawierających dywizy łączące;
    3. zawierających użycia będące skrótami;
    4. zawierających użycia będące wariantami fonetycznymi (na temat zasad kwalifikowania użyć jako warianty fonetyczne zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.5);
    5. zawierających użycia będące wariantami fleksyjnymi (na temat zasad kwalifikowania użyć jako warianty fleksyjne zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.5);
    6. zawierających użycia wchodzące w skład przysłów;
    7. zawierających użycia wchodzące w skład frazeologizmów w rozszerzonym rozumieniu, przyjętym w Słowniku (na temat zasad wyodrębniania frazeologizmów zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.6);
    8. zawierających użycia o przestarzałej lub autorskiej rekcji (zob. Zawartość i budowa Internetowego słownika języka Cypriana Norwida, p. III 1.7).

    W tym celu każdorazowo w polach poprzedzonych odpowiednimi nazwami należy wybrać tak. Wybór nie eliminuje z listy wyników wyrazy hasłowe zawierające zaznaczone elementy opisu.

W prawej górnej części podstrony „wyszukiwanie zaawansowane” znajduje się okienko poprzedzone nazwą „zasięg wyszukiwania”. Znajduje się tam lista rozwijalna zawierająca trzy polecenia: hasła, lokalizacje, znaczenia.

Domyślnie umieszczone jest tam polecenie „hasła”, co powoduje, że wynikiem wyszukiwania jest określone hasło lub grupa haseł.

Wybór polecenia lokalizacje sprawi, że wyświetlone zostaną jedynie te lokalizacje, które odpowiadają wybranym wcześniej kryteriom. Na przykład, jeżeli ktoś chce wyszukać jedynie użycia wyrazów hasłowych występujące w mottach, to po wybraniu kwalifikatora mot może zaznaczyć komendę lokalizacje i wówczas przy poszczególnych hasłach wyświetlone zostaną nie wszystkie lokalizacje ich użyć, ale jedynie te z nich, które są opatrzone tym kwalifikatorem. Użycie polecenia lokalizacje ułatwia zatem odnajdywanie konkretnych grup użyć wyrazów hasłowych (opatrzonych jakimś kwalifikatorem), co jest istotne zwłaszcza w przypadku haseł o dużej liczbie użyć.

Wybór polecenia znaczenia powoduje, że wyświetlone zostaną jedynie te znaczenia, które odpowiadają wybranym wcześniej kryteriom. Polecenie to jest powiązane z omówioną wcześniej w p. 4 możliwością wyszukiwania elementów wchodzących w skład definicji. Jeżeli w polu poprzedzonym nazwą „których definicja zawiera” zostanie wpisany jakiś element opisu znaczenia, to przy wyborze standardowego polecenia hasła wyświetlone zostaną wszystkie wyrazy hasłowe (ze wszystkimi znaczeniami), których definicje ten element zawierają. Wybór polecenia znaczenia spowoduje, że wyświetlone zostaną jedynie te znaczenia wyrazów hasłowych, które odpowiadają wybranemu kryterium. Użycie polecenia znaczenia ułatwia zatem odnajdywanie konkretnych definicji wyrazów hasłowych (zawierających określone elementy), co jest istotne zwłaszcza w przypadku haseł o dużej liczbie znaczeń.